Swarali Pawar
गुलाब फुले बाजारात वर्षभर विकली जातात आणि त्यांना स्थिर मागणी असते. गुलाबाचा उपयोग गुच्छ, हार, सजावट, गुलाबपाणी, अत्तर आणि गुलकंद तयार करण्यासाठीही होतो. त्यामुळे शेतकऱ्यांना अधिक बाजारपेठ आणि चांगला दर मिळतो.
गुलाबाच्या वाढीसाठी १५ ते ३० अंश सेल्सिअस तापमान उत्तम मानले जाते. गुलाबाला भरपूर सूर्यप्रकाश आणि ६०–६५% आर्द्रता आवश्यक असते. अतिशय उष्णता किंवा जास्त आर्द्रतेमुळे रोग वाढतात आणि वाढ खुंटते.
मध्यम, सुपीक आणि पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन गुलाबासाठी योग्य आहे. जमिनीचा pH ६ ते ७.५ असावा. एकदा लागवड केली की गुलाब ५–६ वर्षे उत्पादन देतो, त्यामुळे जमीन तयार करताना उत्तम शेणखत आणि खतांचे मिश्रण द्यावे.
गुलाबाची लागवड जून–जुलै किंवा ऑक्टोबर–फेब्रुवारीमध्ये करता येते. लागवड करताना ४५ सें.मी. अंतराचे खड्डे खणून त्यात शेणखत आणि सिंगल सुपर फॉस्फेट मिसळावे. ४–६ महिन्यांची निरोगी आणि मजबूत कलमे लावावीत.
मध्यम ते भारी जमिनीत गादी वाफा पद्धत गुलाबासाठी सर्वोत्तम ठरते. या पद्धतीने पाणी साचत नाही आणि जास्त पावसात झाडांचे नुकसान कमी होते. गादी वाफ्यावर ठिबक सिंचन आणि मल्चिंगचा वापर केल्यास वाढ आणखी चांगली होते.
कलमांना सुरुवातीला नियमित पाणी द्यावे पण पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्यावी. ठिबक सिंचन सर्वाधिक फायदेशीर आहे. लागवडीनंतर १५ दिवसांनी युरिया, १ महिन्यानंतर डीएपी आणि दोन महिन्यांनी मॅग्नेशियम सल्फेट द्यावे
भारतात ग्लॅडिएटर, रक्तगंधा, अर्जुन, सुपरस्टार, लेडी एक्स, पापा मिलन आणि डबल डिलाईट हे वाण जास्त लोकप्रिय आहेत. हे वाण आकर्षक रंग, मोठे आकार आणि चांगला सुगंध देतात. बाजारातही त्यांना जास्त मागणी असते.
गुलाबावर भुरी, करपा, पानेकूज, लाल कोळी, मावा आणि पांढरी माशी यांचा प्रादुर्भाव दिसतो. बाग स्वच्छ ठेवणे आणि नियमित निरीक्षण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. रोग दिसताच शिफारस केलेले बुरशीनाशक व कीडनाशक फवारावे.