sandeep Shirguppe
कोल्हापुरात रानभाज्या महोत्सव सुरू आहे. या महोत्सवात जवळपास १५० हून अधिक औषधी वनस्पती प्रदर्षनात ठेवण्यात आल्या आहेत.
पर्यावरण तज्ज्ञ मधूकर बाचूळकर आणि मिलींद धोंड यांच्या मार्गदशर्नाखाली हा महोत्सव भरवण्यात आला आहे. यामुळे कोल्हापुरातील अनेकांना रान भाज्यांचे महत्व पटत आहे.
पाथरीचा अंगरस जेष्ठमधाबरोबर दिल्यास बाळंतिणीचे दूध वाढते. हे चाटण कोरडया खोकल्यातही उपयोगी पडते. जनावरांना पाथरी चारा म्हणून वापरल्यास दूध वाढते.
शरीरात वाढलेला पित्तदोष या भाजीच्या सेवनाने कमी होतो. मूतखडयासाठी ही भाजी अत्यंत उपयुक्त आहे. ही भाजी रूचकर व बळकट असल्याने शरीराचे नीट पोषण करते.
दिव्याचे कंद, पाने औषधात वापरली जातात. याचा कंद भुकशामक म्हणून वापरला जातो. हा सकाळी शिजवून खाल्ला तर दिवसभर काही खाले नाही तरी चालते असे काही स्थानिक लोकांचे म्हणणे आहे.
राजगिऱ्यामुळे मलावष्टंभामुळे मूळव्याध, गुदभागी वेदना, रक्तस्त्राव होत असल्यास या भाजीच्या सेवनाने लक्षणे कमी होतात.
उन्हाळ्यातील गरमीमुळे आणि उष्ण गुणांची (आंबे, फणस इत्यादी) फळे खाऊन पोटाला आलेली उष्णता नाहीशी करण्यासाठी कुरडूची भाजी उपयुक्त आहे.
गुणगुणी ही भाजी गर्भपातक, पित्तरसाचा स्त्राव वाढविणारे, ज्वरनाशक, दुग्धवर्धक असून याच्या सेवनाने स्तनाच्या दुधात वाढ होते.
नाल ही भाजी प्रामुख्याने मूत्रवहस्तोतजन्य व्याधीवर उपयोगी पडते. ही भाजी थंड असून याने शौचास साफ होते. वरचेवर शौचास पातळ होत असेल तर याची कोरडी भाजी देतात.
ही वनस्पती दुग्धवर्धक व कृमिनाशक गुणधर्माची आहे. पांढरे डाग, कुष्ठरोग, पित्तप्रकोप आणि तापात ही वनस्पती आहे. तसेच कफ व वातवर्धक आहे. ही वातानुलोमक असून दाह कमी करते.
सुरण कंदाच्या भाजीने यकृताची क्रिया सुधारते आणि शौचास साफ होते. यामुळे बध्दकोष्ठता कमी होते. सुरणाच्या भाजीमुळे मूळव्याधीत रक्त तुंबून राहत नाही.