Team Agrowon
गायीच्या दुधापेक्षा शेळीच्या दुधामध्ये ऊर्जा, स्निग्ध पदार्थ आणि प्रथिने जास्त प्रमाणात असतात तर कर्बोदकामधील महत्त्वाचा घटक म्हणजे लॅक्टोज कमी प्रमाणात असते.
शेळीच्या दुधात जीवनसत्त्व अ, क, ड तसेच थायमिन, नायसिन, पायरीडॉक्सिन, कोलीन ही जीवनसत्त्वे जास्त प्रमाणात असतात. तसेच कॅल्शिअम, कॉपर, मॅग्नेशिअम, फॉस्फरस, पोटॅशिअम, सोडिअम ही खनिजेही गायीच्या दुधापेक्षा शेळीच्या दुधात जास्त प्रमाणात असतात.
स्निग्ध पदार्थ जास्त प्रमाणात असली तर त्याचे सूक्ष्मकण असल्यामुळे दुधामध्ये ते एकजीव होतात. गायीच्या दुधाला स्निग्ध पदार्थयुक्त मलई येते तसे शेळीच्या दुधाचे होत नाही.
शेळीच्या दुधात प्रथिने जास्त प्रमाणात असले तरी त्यांची एका विशिष्ट प्रकारची शृंखला असल्यामुळे ते पचनासाठी सोपे असतात.
गायीचे दुधातील प्रथिने पचायला आठ ते दहा तास लागतात तर शेळीचे दूध फक्त २० ते २५ मिनिटांमध्ये पचते.
अनेकांना गायीच्या दुधामुळे पोटाचा त्रास होतो. गायीच्या दुधाचे पचन चांगले होत नसल्यामुळे त्यांना दूध वर्ज्य करावे लागते. अर्थात, हे सर्व आजच्या संकरित गायीच्या दुधाचे परिणाम आहेत, ज्याला आपण ए-१ दूध म्हणतो आणि आपल्याकडील स्थानिक गायीच्या दुधाला ए-२ दूध म्हणतो.
इम्युनोग्लोबिन हा घटक मानवी दुधापेक्षा शेळीच्या दुधात जास्त प्रमाणात असतो. याचमुळे आईच्या दुधानंतर लहान मुलांना शेळीचे दूध द्यावे, असे आपले पूर्वज सांगत होते.
शेळीच्या दुधामध्ये प्रथिने जास्त असून ते ए-२ बिटा केसिन, बिटा ग्लोब्युलिन केसिन या प्रकारात असून, त्यातील बिटा केसिन हा घटक अत्यंत महत्त्वाचा असतो.