Swarali Pawar
शेतकरी स्वतःच्या शेतात सुधारित आणि शुद्ध बियाणे तयार करतात त्याला बीजोत्पादन म्हणतात. यामुळे पिकांची उगवण, वाढ आणि उत्पादन दोन्ही वाढते.
गव्हाची पेरणी यंत्राद्वारे करावी आणि दोन ओळीत 20 ते 22.5 सेंमी अंतर ठेवावे. यामुळे भेसळ झाडे ओळखणे सोपे होते आणि पिकाची वाढ चांगली होते.
हेक्टरसाठी 100–125 किलो बियाणे लागते. पेरणीपूर्वी थायरम 2–3 ग्रॅम प्रति किलो + सूक्ष्मजीव खत लावल्यास उगवण मजबूत होते आणि रोग कमी होतात.
बीजोत्पादनासाठी 120:60:40 (NPK) प्रमाण ठेवावे. नत्राची अर्धी मात्रा पेरणीवेळी आणि उरलेली 21 दिवसांनी द्यावी. झिंक कमी असल्यास झिंक सल्फेटही वापरावे.
गव्हासाठी साधारण 4 ते 6 सिंचन पुरेसे असते. भारी जमिनीत 18–20 दिवसांनी आणि हलकी/मध्यम जमिनीत 10–15 दिवसांनी पाणी द्यावे.
30 दिवसांच्या आत एक खुरपणी आणि एक कोळपणी करावी. मोठ्या पानाच्या तणासाठी 2,4-D तणनाशक पेरणीनंतर 25–30 दिवसांनी फवारावे.
इतर गहू जातींच्या परागीभवनापासून बचावासाठी 3 मीटर विलगीकरण अंतर ठेवावे. फुलोऱ्यापूर्वी आणि पिक पक्व होण्यापूर्वी 2–3 वेळा भेसळ झाडे काढणे अत्यंत आवश्यक आहे.
गव्हाचे बीजोत्पादन केल्याने दर्जेदार बियाणे, उत्तम उगवण, आणि उत्पादन 15–20% पर्यंत वाढ मिळते. यामुळे शेताचे उत्पन्न आणि नफा दोन्ही वाढतात.